آرش کمانگیر

سیاوش کسرایی

شنبه 23 اسفند 1337

ویرایش از تار نمای دایره المعارف روشنگری

·         برف می بارد

·         برف می بارد به روی خار و خاراسنگ

·        کوه ها خاموش

·         دره ها دلتنگ

·         راه ها چشم انتظار کاروانی با صدای زنگ

·         

·        بر نمی شد گر ز بام کلبه ها دودی

·        یا که سوسوی چراغی، گر پیامی مان نمی آورد،

·         رد پا ها گر نمی افتاد روی جاده ها لغزان ،

·        ما چه می کردیم در کولاک دل آشفته دمسرد؟

·        آنک آنک کلبه ای روشن

·        روی تپه، روبروی من

·         در گشودندم

·        مهربانی ها نمودندم

·        زود دانستم که دور از داستان خشم برف و سوز

·        در کنار شعله ی آتش

·        قصه می گوید برای بچه های خود، عمو نوروز:

·        «گفته بودم، زندگی زیبا ست

·        گفته و ناگفته ای بس نکته ها کاینجا ست

·        آسمان باز
·         آفتاب زر

·        باغ های گل

·        دشت های بی در و پیکر

·        سر برون آوردن گل از درون برف

·        تاب نرم رقص ماهی در بلور آب

·         بوی عطر خاک باران خورده در کهسار

·         خواب گندمزارها در چشمه ی مهتاب
 

·        آمدن، رفتن، دویدن

·        عشق ورزیدن

·        در غم انسان نشستن

·        پا به پای شادمانی های مردم، پای کوبیدن

·        کار کردن، کار کردن

·         آرمیدن

·        چشم انداز بیابان های خشک و تشنه را دیدن

·         جرعه هایی از سبوی تازه آب پاک نوشیدن

·         گوسفندان را سحرگاهان به سوی کوه راندن

·        همنفس با بلبلان کوهی آواره، خواندن

·        در تله افتاده آهوبچگان را شیر دادن

·         نیمروز خستگی را در پناه دره ماندن
 

·        گاهگاهی

·        زیر سقف این سفالین بام های مه گرفته

·        قصه های در هم غم را ز نم نم های باران ها شنیدن

·         بی تکان گهواره رنگین کمان را

·         در کنار بام دیدن

·        یا شب برفی

·        پیش آتش ها نشستن

·        دل به رؤیاهای دامنگیر و گرم شعله بستن 

·        آری آری زندگی زیبا ست

·         زندگی آتشگهی دیرینه پا برجا ست 

·        گر بیفروزیش رقص شعله اش در هر کران پیدا ست

·        ورنه خاموش است و خاموشی گناه ما ست!» 

·        پیر مرد آرام و با لبخند

·        کنده ای در کوره افسرده جان افکند

·         چشم هایش در سیاهی های کومه، جست و جو می کرد

·         زیر لب آهسته با خود گفتگو می کرد:

·        «زندگی را شعله باید برفروزنده

·        شعله ها را هیمه سوزنده
 

·        جنگلی هستی تو ای انسان

·        جنگل ای روییده آزاده

·        بی دریغ افکنده روی کوه ها دامان

·        آشیان ها بر سر انگشتان تو جاوید

·        چشمه ها در سایبان های تو جوشنده،

·         آفتاب و باد و باران بر سرت افشان

·        جان تو خدمتگر آتش،

·        سر بلند و سبز باش ای جنگل انسان!»  

 

·        « زندگانی شعله می خواهد!»،  صدا سر داد عمو نوروز

·        « شعله ها را هیمه باید روشنی افروز

·        کودکانم، داستان ما ز آرش بود

·         او ـ  به جان ـ  خدمتگزار باغ آتش بود

·        روزگاری بود

·        روزگار تلخ و تاری بود

·        بخت ما چون روی بدخواهان ما تیره

·        دشمنان بر جان ما چیره

·        شهر سیلی خورده هذیان داشت

·         بر زبان، بس داستان های پریشان داشت

·        زندگی سرد و سیه چون سنگ

·         روز بدنامی

·        روزگار ننگ

·        غیرت اندر بندهای بندگی پیچان

·         عشق در بیماری دلمردگی بیجان

·         فصل ها فصل زمستان شد

·         صحنه گلگشت ها گم شد، نشستن در شبستان شد

·        در شبستان های خاموشی

·         می تراوید از گل اندیشه ها عطر فراموشی

·         ترس بود و بال های مرگ

·        کس نمی جنبید، چون بر شاخه، برگ از برگ

·        سنگر آزادگان خاموش

·        خیمه گاه دشمنان پر جوش

·        مرزهای ملک

·        همچو سر حدات دامنگستر اندیشه بی سامان

·         برج های شهر

·        همچو باروهای دل، بشکسته و ویران

·        دشمنان بگذشته از سر حد و از بارو

·        هیچ سینه کینه ای در بر نمی اندوخت

·        هیچ دل مهری نمی ورزید

·        هیچکس دستی به سوی کس نمی آورد

·        هیچ کس در روی دیگر کس نمی خندید

·        باغ های آرزو، بی برگ

·         آسمان اشک ها، پر بار

·        گرمرو آزادگان دربند

·        روسپی نامردمان درکار 

·        انجمن ها کرد، دشمن

·        رایزن ها گرد هم آورد، دشمن

·        تا به تدبیری که در ناپاک دل دارند

·        هم به دست ما، شکست ما بر اندیشند

·        نازک اندیشان شان بی شرم

·        که مباداشان دگر، روز بهی در چشم

·        یافتند آخر فسونی را که می جستند

·        چشم ها با وحشتی در چشمخانه، هر طرف را جست و جو می کرد

·        و این خبر را هر دهانی، زیر گوشی بازگو می کرد :

·        «آخرین فرمان، آخرین تحقیر

·        مرز را پرواز تیری می دهد سامان

·        گر به نزدیکی فرود آید

·        خانه هامان تنگ

·         آرزومان کور

·        ور بپرد دور

·        تا کجا، تا چند؟

·        آه کو بازوی پولادین و کو سر پنجه ایمان؟» 

·        هر دهانی این خبر را بازگو می کرد

·        چشم ها ـ بی گفت و گویی ـ هر طرف را جست و جو می کرد

·        پیر مرد ـ اندوهگین ـ دستی به دیگر دست می سایید

·        از میان دره های دور، گرگی خسته می نالید

·        برف روی برف می بارید

·         باد، بالش را به پشت شیشه می مالید.

·        «صبح می آمد»،  پیر مرد آرام کرد آغاز

·        «پیش روی لشکر دشمن، سپاه دوست،  دشت نه دریایی از سرباز

·         

·        آسمان الماس اخترهای خود را داده بود از دست

·        بی نفس می شد سیاهی دردهان صبح

·         باد پر می ریخت روی دشت باز دامن البرز

·         لشکر ایرانیان در اضطرابی سخت درد آور

·        دو دو و سه سه به پچ پچ گرد یکدیگر

·        کودکان بر بام

·        دختران بنشسته بر روزن

·        مادران غمگین، کنار در

·        کمکمک در اوج آمد پچ پچ خفته

·         خلق چون بحری بر آشفته

·         به جوش آمد

·        خروشان شد

·         به موج افتاد

·        برش بگرفت و مردی ـ چون صدف ـ
 از سینه بیرون داد:

·        «منم آرش!»  

·        چنین آغاز کرد آن مرد با دشمن

·        «منم آرش سپاهی مردی آزاده

·        به تنها تیر ترکش آزمون تلخ تان را

·        اینک آماده

·        مجوییدم نسب

·         فرزند رنج و کار

·        گریزان چون شهاب از شب

·        چو صبح آماده دیدار 

·        مبارک باد آن جامه که اندر رزم پوشندش

·        گوارا باد آن باده که اندر فتح نوشندش
 

·        شما را باده و جامه

·        گوارا و مبارک باد
 

·        دلم را در میان دست می گیرم

·         و می افشارمش در چنگ،

·        دل این جام پر از کین پر از خون را

·         دل این بی تاب خشم آهنگ،

·        که تا نوشم به نام فتح تان در بزم

·         که تا کوبم به جام قلب تان در رزم
 

·        که جام کینه از سنگ است

·         به بزم ما و رزم ما سبو و سنگ را جنگ است

·         در این پیکار

·         در این کار

·         دل خلقی است در مشتم

·        امید مردمی خاموش همپشتم 

·        کمان کهکشان در دست

·        کمانداری کمانگیرم

·        شهاب تیز رو، تیرم

·        ستیغ سر بلند کوه، مأوایم

·        به چشم آفتاب تازه رس، جایم

·         مرا تیر است، آتشپر

·        مرا باد است، فرمانبر

·         و لیکن چاره را امروز، زور و پهلوانی نیست

·         رهایی با تن پولاد و نیروی جوانی نیست
 

·        در این میدان

·        بر این پیکان هستی سوز سامان ساز

·        پری از جان بباید، تا فرو ننشیند از پرواز!» 
 

·        پس آنگه سر به سوی آسمان بر کرد

·         به آهنگی دگر، گفتار دیگر کرد:

·        «درود، ای واپسین صبح، ای سحر بدرود

·        که با آرش تو را این، آخرین دیدار خواهد بود 

·        به صبح راستین سوگند

·         به پنهان آفتاب مهربار پاک بین سوگند

·        که آرش جان خود در تیر خواهد کرد

·        پس آنگه بی درنگی خواهدش افکند

·        زمین می داند این را، آسمان ها نیز

·        که تن بی عیب و جان پاک است

·        نه نیرنگی به کار، من نه افسونی

·        نه ترسی در سرم، نه در دلم باک است.»

·         

·        درنگ آورد و یک دم شد به لب خاموش

·        نفس در سینه ها ـ بی تاب ـ می زد جوش

·        «ز پیشم مرگ

·        نقابی سهمگین بر چهره می آید

·         ـ به هر گام هراس افکن ـ

·        مرا با دیده ی خونبار می پاید

·        به بال کرکسان، گرد سرم پرواز می گیرد

·         به راهم می نشیند، راه می بندد

·        به رویم، سرد می خندد

·        به کوه و دره می ریزد طنین زهرخندش را

·        و بازش، باز می گیرد

·        دلم از مرگ بیزار است

·         که مرگ اهرمن خو آدمی خوار است

·        ولی آن دم که ز اندوهان، روان زندگی تار است

·        ولی آن دم که نیکی و بدی را گاه پیکاراست

·        فرو رفتن به کام مرگ شیرین است

·        همان بایسته آزادگی این است 
 

·        هزاران چشم گویا و لب خاموش

·         مرا پیک امید خویش می داند
 

·        هزاران دست لرزان و دل پر جوش

·        گهی می گیردم، گه پیش می راند

·         پیش می آیم

·        دل و جان را به زیور های انسانی می آرایم

·        به نیرویی که دارد زندگی در چشم و در لبخند

·        نقاب از چهره ترس آفرین مرگ خواهم کند!»

·        نیایش را دو زانو بر زمین بنهاد

·        به سوی قله ها دستان ز هم بگشاد:

از آلبوم عکس های روزبه نوید

·        «برآ، ای آفتاب، ای توشه امید

·         برآ، ای خوشه خورشید 

·        تو جوشان چشمه ای، من تشنه ای بی تاب

·        برآ، سر ریز کن تا جان شود سیراب 

·        چو پا در کام مرگی تند خو دارم

·        چو در دل، جنگ با اهریمنی پرخاشجو دارم

·         به موج روشنایی، شست و شو خواهم

·        ز گلبرگ تو ای زرینه گل، من رنگ و بو خواهم 

·         شما، ای قله های سرکش خاموش

·         که پیشانی به تندرهای سهم انگیز می سایید

·        که بر ایوان شب دارید، چشم انداز رؤیایی

·        که سیمین پایه های روز زرین را به روی شانه می آرید

·        که ابر ‌آتشین را در پناه خویش می گیرید،

·        غرور و سربلندی هم شما را باد!

·        امیدم را برافرازید

·        چو پرچم ها که از باد سحرگاهان به سر دارید
 

·        غرورم را نگه دارید

·         به سان آن پلنگانی که در کوه و کمر دارید!»

·         زمین خاموش بود و آسمان، خاموش

·         تو گویی این جهان را بود با گفتار آرش، گوش

·        به یال کوه ها لغزید ـ کم کم ـ پنجه خورشید

·        هزاران نیزه ی زرین، به چشم آسمان پاشید

·         نظر افکند آرش سوی شهر، آرام:

·        کودکان بر بام

·        دختران بنشسته بر روزن

·        مادران ـ غمگین ـ کنار در

·        مردها در راه

·         سرود بی کلامی با غمی جانکاه

·        ز چشمان برهمی شد با نسیم صبحدم همراه:

·        «کدامین نغمه می ریزد

·         کدام آهنگ آیا می تواند ساخت

·        طنین گام های استواری را که سوی نیستی، مردانه می رفتند؟

·         طنین گام هایی را که آگاهانه می رفتند؟»

·         

·        دشمنانش در سکوتی ریشخند آمیز

·        راه وا کردند

·         کودکان از بام ها او را صدا کردند

·        مادران او را دعا کردند

·         پیر مردان چشم گرداندند

·         دختران ـ بفشرده گردن بندها در مشت ـ

·        همره او قدرت عشق و وفا کردند

·         آرش اما همچنان خاموش

·        از شکاف دامن البرز بالا رفت

·         وز پی او

·         پرده های اشک ـ پی در پی ـ فرود آمد

·        بست یک دم چشم هایش را عمو نوروز

·        خنده بر لب، غرقه در رؤیا

·        کودکان با دیدگان خسته و پی جو

·        در شگفت از پهلوانی ها

·        شعله های کوره در پرواز

·         باد در غوغا.

·        شامگاهان

·        راهجویانی که می جستند آرش را به روی قله ها پیگیر

·         باز گردیدند

·        ـ بی نشان از پیکر آرش ـ

·        با کمان و ترکشی بی تیر. 

         

·        آری، آری، جان خود در تیر کرد آرش

·         کار صد ها صد هزاران تیغه ی شمشیر کرد آرش

·         تیر آرش را سوارانی که می راندند بر جیحون

·        به دیگر نیمروزی از پی آن روز

·         نشسته بر تناور ساق گردویی فرو دیدند

·         و آنجا را از آن پس

·        مرز ایرانشهر و توران بازنامیدند

·         آفتاب

·        درگریز بی شتاب خویش

·        سال ها بر بام دنیا ـ پا کشان ـ سر زد

·        ماهتاب  

·        ـ بی نصیب از شبروی هایش همه خاموش ـ

·         در دل هر کوی و هر برزن

·        سر به هر ایوان و هر در زد

·         آفتاب و ماه را در گشت

·        سال ها بگذشت

·         سال ها و باز

·        در تمام پهنه البرز

·         و این سراسر قله مغموم و خاموشی که می بینید

·        و اندرون دره های برف آلودی که می دانید

·         رهگذرهایی که شب در راه می مانند

·          نام آرش را پیاپی در دل کهسار می خوانند

·        و نیاز خویش می خواهند

·         با دهان سنگ های کوه، آرش می دهد پاسخ

·         می کندشان از فراز و از نشیب جاده ها آگاه

·        می دهد امید

·        می نماید راه 
 

·        در برون کلبه می بارد

·         برف می بارد به روی خار و خارا سنگ

·         کوه ها خاموش

·        دره ها دلتنگ

·        راه ها چشم انتظار کاروانی با صدای زنگ

·         کودکان دیری است در خواب اند

·         در خواب است، عمو نوروز

·         می گذارم کنده ای هیزم در آتشدان

·        شعله بالا می رود، پر سوز.

پایان